الزامات حقوق بشری و تعهدات ناشی از حق ثبت ابداعات دارویی بر اساس موافقت‌نامه تریپس: تعارض یا تعامل منافع افراد و دولت‌ها؟

مقدمه: رعایت الزامات حقوق بشری به عنوان قواعد عام‌الشمول در انعقاد موافقت‌نامه‌های بین‌المللی از جمله موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی امری لازم و ضروری است و بر این اساس، تعهد تضمین حق دسترسی به داروهای اساسی به عنوان یکی از استحقاقات و مصادیق حق بر سلامتی که ارتباط معناداری نیز با حق حیات دارد، برای دولت‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است. مواد و روش ها: تحقیق حاضر با استفاده از روشی توصیفی – تحلیلی مقررات میثاق بین المللی حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در خصوص حق دسترسی به داروهای اساسی به عنوان حقی حقوق بشری که می‌تواند با بحث حمایت از ابداعات دارویی به عنوان یکی از مصادیق حق ثبت اختراع که در موافقت‌نامه تریپس سازمان تجارت جهانی به عنوان جنبه‌ای تجاری از حقوق مالکیت فکری با وصف حقوق خصوصی مورد حمایت قرار گرفته، را بررسی می کند. یافته های پژوهش: براساس مقررات موافقت‌نامه تریپس در خصوص حق ثبت اختراع، از جمله مواد 27 و 28، دارنده حق مالکیت فکری حقوقی انحصاری در خصوص ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا واردات ، پیدا می‌کند که می تواند چالش دسترسی به داروهای اساسی و افزایش قیمت چنین داروهایی را به دنبال داشته باشد و این موضوع به طور خاصی کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته را در خصوص تعهد احترام، حمایت و اجرای حق دسترسی به داروهای اساسی را با مشکل مواجه می‌سازد. بحث و نتیجه گیری: علاوه بر تمهیدات مندرج در متن موافقت‌نامه تریپس درباره استثناهای محدود و مجوزهای اجباری، تصویب اعلامیه اجلاس دوحه در خصوص موافقت‌نامه تریپس و سلامت عمومی و همچنین صدور تصمیم شورای تریپس در خصوص اجرای مفاد بند 6 این اعلامیه، به عنوان راهکارهای در نظر گرفته شده که عملا تعارض بین مقررات این موافقت نامه  و الزامات حقوق بشری را حل و فصل کرده است.